Geweld is van alle tijden. Oorlogen die nu woeden zullen voorbij gaan, nieuwe zullen komen. Helaas is het zo. De lijst van oorlogen die homo sapiens zijn begonnen is helaas eindeloos. Zal het ooit stoppen? Onderling kunnen we er overigens ook wat van. Een verkeerde blik resulteert niet zelden in een knokpartij. Een vriendelijk verzoek of het stil mag zijn in de stiltecoupé mondt geregeld uit in (verbaal) geweld.

En dat terwijl, om de Dalai Lama te citeren: “Er zeven miljard mensen zijn, en niemand wil problemen, niemand wil lijden, maar ondertussen zijn er talloze problemen en is er groot lijden, vaak door eigen toedoen. Hoe komt dat?” Ja, hoe komt het dat niemand wil lijden, maar er toch zo veel lijden is door toedoen van mensen? Volgens de Dalai Lama en Desmond Tutu in hun boek met de titel ‘Het boek van vreugde’, ontbreekt het aan goedheid of compassie.

Geweldloos communiceren

Dat is deels waar denk ik, maar niet de hele waarheid. Van hoeveel van die zeven miljard mensen kunnen we zeggen dat ze goedheid of compassie ontberen? Is het niet veel vaker simpelweg onmacht wat de mensheid doet verzanden in conflict, geweld, lijden?

Ik heb het voorrecht gehad twee keer te mogen aanschuiven bij de workshop Geweldloze Communicatie. Daar komt materie ter sprake van wijlen psycholoog en mediator Marshall Rosenberg, die de theorie van het geweldloos communiceren heeft bedacht en uitgewerkt. Nu wil ik niet suggereren dat deze theorie dé oplossing is voor problemen op mondiaal niveau. Zelfs niet ter voorkoming van een ruzie in de stiltecoupé. Wel kan Geweldloze Communicatie inzicht geven in onze eigen manieren van communiceren en die van een ander, waardoor we uiteindelijk de mogelijkheid creëren om te kiezen hoe we onszelf richting een ander willen uitdrukken.

Machteloos

In dit stuk wil ik niet de hele filosofie van Geweldloze Communicatie uit de doeken doen – daarvoor kun je beter het boek lezen of een workshop volgen als die ergens in het land wordt aangeboden. Wel kunnen we inzoomen op een klein onderdeel van het geheel. Wat namelijk opvalt bij de workshops is dat eigenlijk iedereen moet erkennen zo af en toe (of best vaak) op een gewelddadige manier te communiceren in het dagelijks leven. Tot dan toe dus onbewust.

Mijn hypothese is dat dit onmacht is en geen gebrek aan compassie of goedheid. Onmacht, omdat we heel moeilijk kunnen waarnemen zonder oordeel. Onmacht, omdat we heel slecht weten wat we nou precies voelen, laat staan de tijd nemen om dat te onderzoeken. Onmacht, omdat we zelden zicht hebben of uitspreken waar onze behoeftes liggen. En tenslotte machteloos om met een verzoek te komen wat recht doet aan voorgaande punten.

Doe eens normaal man

Deze punten zijn de vier stappen van Geweldloze Communicatie en ze zijn een hele uitdaging. Meestal is er ook helemaal geen tijd om die stappen rustig te nemen. Het vraagt dus om oefening, soms naderhand. En soms is het nu eenmaal veiliger of handiger om gewelddadig te communiceren.

“Doe eens normaal man. Doet u zelf eens normaal”, is een iconische woordenwisseling tussen Mark Rutte en Geert Wilders die met geweldloze communicatie nooit had plaatsgevonden. Het kan een keuze zijn om zo met elkaar om te gaan. Echter, het is maar de vraag of wij die keuze hebben. Moeten we misschien erkennen dat we machteloos zijn?

Waar gaat het fout?

Voor deze onmacht is helaas geen simpele oplossing, maar er zijn wel kleine stapjes te nemen. Als vrijzinnigen hebben we vaak de mond vol over naastenliefde en acceptatie, tolerantie en vrijheid, maar de praktijk is vaak een stuk weerbarstiger. Wij erkennen wel dat ook wij ons steentje bij kunnen dragen aan een betere en mooiere wereld. Misschien, heel misschien helpt het al als we één uitspraak van Rosenberg serieus nemen en er iets mee gaan doen:

“Als we onze behoeften uiten, hebben we een grotere kans dat ze vervuld worden.”

Onze behoeften uiten. Misschien heeft dit wel een grotere impact dan we op het eerste gezicht denken. Ik gun jou en mij echte tolerantie in de vorm van: kijken zonder oordeel, eigen gevoelens leren voelen, behoeftes signaleren en deze uiteindelijk uitspreken in de vorm van een geweldloos verzoek. En vergeet niet: fouten maken mag!

Jaap Marinus