In de afgelopen maand werd ik diverse keren geraakt door portretten. Het begon in de week van de dodenherdenking en bevrijding. Er werden in die week zeven portretten van overlevenden getoond op de TV. Interviews van enkele minuten waarbij er teruggeblikt werd op de situatie van de zeven, toen nog heel jonge mensen in de oorlog. Onzekerheid, spanning en avontuur, maar ook weinig besef van wat er werkelijk gaande was in de wereld. Alle zeven mochten zij een hoge leeftijd bereiken. Integere, boeiende portretten die mij opnieuw deden beseffen welke invloed gebeurtenissen op iemands (jonge) leven hebben.

Ook las ik een boek over twee Koreaanse zusjes. In oorlogstijd regelde het oudste zusje dat zij, in plaats van de jongste, door een Japanse soldaat werd meegenomen om als troostmeisje te werken. Twee zusjes, twee heel verschillende portretten. Het portret van het jongste zusje bleef me bij: haar hele leven onwetend over het bestaan van haar zus en op het laatst een bijzonder herkenningsmoment op grond van een portretfoto.

En dan een podcast van Rikko Voorberg : Ali en Aida in Bethlehem. Een kerkklok beiert en er klinkt een gebedsoproep vanuit een moskee. Rikko bevindt zich in het gebied waar, voor de oorlog, de verhalen over de herders verteld werden. Hij ontmoet er vriendelijke mensen die vertellen van de uitzichtloosheid, zoals Ali. Ali staat bij de muur die de stad afscheidt van Jeruzalem. Hij neemt Rikko mee naar zijn huis in het armoedige vluchtelingenkamp Aida in Bethlehem. Zijn zevenjarige dochter is er gestorven door traangas. Er was geen hulp voor handen. Ali vertelt over de machteloosheid dat hij zijn dochter niet kon redden. De werkelijkheid is keihard, de mensen zijn juist allerhartelijkst, gastvrij. De onmogelijke context maakt de mensen liefdevol en trots op het beetje wat zij wel kunnen doen.  De hoop leeft dat het op een dag anders zal zijn samen met allen die hun roots hebben in dit indrukwekkende land.

Tot slot een portret van de Oezbeekse mevrouw Babayants die sinds 21 november 2024 met haar gezin in een kerk in Kampen verblijft. Moeder van een gezin met vier kinderen, waarvan de jongste twee in Nederland geboren zijn. Bedreigd met uitzetting vinden zij onderdak in de kerk waar het vlammetje van hoop gaande wordt gehouden. Uitzichtloos? De moeder van het gezin verwoordt het zo: “In het AZC sliep ik met één oog open, altijd alert en bang dat de politie ons midden in de nacht zou komen ophalen. Nu slaap ik zonder angst en ben ik ongelooflijk dankbaar de er zoveel mensen zijn die helpen om dit verblijf mogelijk te maken in afwachting op een hopelijk positieve uitspraak.”

Vier verschillende situaties waarbij ik geraakt word door de portretten. Het beeld dat ik te zien, te lezen of te horen kreeg is het beeld van kinderen die ieder op zijn of haar manier moedig en hoopvol hun leven vormgeven. Dit beeld doet me denken aan de filosoof Levinas. Hij stelt onder andere dat de mens zichzelf leert kennen door het gelaat van de ander. Door in contact te komen met de ander, wie of waar dan ook, ontdek je wie je werkelijk bent en wat jou te doen staat op jouw eigen, unieke levensweg. Zo ervaar ik de bovengenoemde portretten, waar kinderen centraal staan, als bakens van hoop in deze verwarrende tijden. En geven zij aan zoveel andere kinderen die we niet bij name kennen een verhaal. Een verhaal dat we mogen doorvertellen, telkens opnieuw.

Marinus van den Berg verwoordt het zo:

Jij werd het gezicht

voor alle kinderen zonder gezicht

Jij werd de stem

voor alle kinderen zonder stem

Jij werd de hoop

voor alle kinderen zonder hoop

Jij werd het verhaal

voor alle kinderen zonder verhaal

Jij liet je zien

Jij liet je horen

Jij vertelde hun verhaal

Zo kregen ze stem

Zo werden ze gezien

Zo kregen ze hun verhaal terug

Marieke de Vries-Hofman

21 mei 2025

Bronnen:

NOS: Wat wij hebben doorstaan (https://npo.nl/start/serie/nos-wat-wij-hebben-doorstaan)

Mary Lynn Bracht: Witte Chrysant, uitgever Ambo/Anthos

Podcast: Popupgedachte, 8 mei 2025, Ali en Aida (http://www.popupgedachte.nl/)

Kerkasiel Open Hof Kampen; https://kerkasielkampen.nl/

Foto: wandkleed gemaakt door gemeenteleden van de Open Hof te Kampen