Jaarlijks is april de maand van de filosofie. Dit jaar met het thema “mij een zorg”.

Denkers en schrijvers kwamen aan het woord. Wat een cadeautje toch hoe mensen glashelder woorden vinden voor wat ons allen beweegt. Ja die woorden. De grappigste taalfout van 2024 kwam langs. Een plakkaat op een afvalcontainer: “Geen afval in gooien. Alleen bewoners”. Nou raakt het wel meteen aan wereldwijde zorgen van formaat. Afval. Mensonwaardig bestaan. Enkele van de vele zorgen.

Filosoof Joke Hermsen heeft een fascinatie voor tijd. We genoten al eens van haar in het Witte Kerkje. Voor de Maand van de Filosofie bundelde ze haar essays over het thema tijd met een extra inzicht: dat tijd hoop is. Zij onderscheidt de kloktijd en de innerlijke tijd. De tijd als hoop is als `een klok zonder wijzers` die niet tikt of meet, maar de dynamiek van het stromen volgt. De oude Grieken spreken hierbij van de sacrale tijd, de tijd van verandering, creativiteit en het geweten. “Gewetenloze mensen leven eigenlijk in een soort hel” zegt Daan Remmerts de Vries. Als niet-professionele denker popt bij mij de vraag op: hoe om te gaan met mededogen als gewetenloos wordt gehandeld? De dynamiek van het stromen volgen? Vergeet de kloktijd zegt Joke Hermsen. We hebben nog niet voldoende leren hopen. Beweeg je in de stroom van de vervoering, de muziek, de kunst. Mijmer zomaar wat voor je uit. Dan kiert er een glimp van datgene wat zich als mogelijkheid in de toekomst verscholen houdt. Een vergezicht. Ik denk woorden voor de bewaarplaats van de ziel. Ruimte voor het ware, het goede en schone. Havèl benoemt in zijn prachtige gedicht Hoop de ethische plicht het goede te doen. Van zijn leermeester Jan Patocka  leerde hij dat beschaving niets anders is dan zorgen voor de ziel.

April was ook de maand waarin Fatma Hassona, de Gazaanse fotografe van 25 jaar, omkwam. Zij wilde met haar beelden een onsterfelijke indruk achterlaten. Beelden van tranen en ontreddering. Maar ook van liefde, medemenselijkheid en hoop. Weer die hoop.

Op grond van kijken. Goed kijken gaat dieper dan waarnemen. De Engelsen zeggen over het  waarnemen: “ If it looks like a duck, swims like a duck and quacks like a duck, then it probably is a duck”. Een feit. Voorbij de feiten zoeken we tastend de juiste woorden.

Eveneens in april beleefden  we met elkaar de paascyclus. De hoop dat datgene waar we verdriet om hebben niet het laatste woord heeft. Afgelopen zondag waren we met een grote groep in de tuin van Tres Jolie. De bloesems, de geuren, de zingende vogels, de stilte, de toewijding van hen die ons deze plek gunnen. Wat een oase van hoop nu de dingen weer beginnen te gebeuren. Een vergezicht van dat wat het laatste woord heeft.

Zo helder helderder dan water is de lucht.

Doorzichtig, stil, te dun om te trillen.

En helemaal nieuw nog, niets erin,

geen stof, geen vocht, geen rimpel.

Overal smelt het, zwelt het, glimt het.

Nu gaan de dingen weer beginnen te gebeuren.

Het eind van de winter

En juist ook tintelen stemmen naar binnen.

                                              Judith Herzberg

Wilna Zonneveld

Afbeelding: Landschap, Jan Mankes (1889 – 1920)